Maori en Moriori van de Chatham Eilanden hadden dezelfde voorouders en spraken dezelfde taal
De Chatham Eilanden bestaan uit een resem kleine eilandjes en twee grotere eilanden: Pitt en Chatham. De kleine kaart bovenaan rechts situeert de Chatham Eilanden ten opzichte van Nieuw-Zeeland en Australië.
De Moriori is de naam van de inheemse bevolking van de Chatham Eilanden (in de Morioritaal: Rēkohu), specifiek Chatham Eiland en Pitt Eiland. Het is ook de naam van de taal die ze spreken.Volgens mondelinge overlevering kwamen de eerste Moriori rond 1500 uit Nieuw-Zeeland naar de Chatham Eilanden. Dit is een paar honderd jaar nadat de Māori voor het eerst op het Noordereiland aankwamen. Māori en Moriori hebben dus dezelfde Polynesische afstamming. Later kwam er navolgmigratie uit Nieuw-Zeeland. Op de Chathams ontwikkelden ze hun eigen unieke cultuur, aangepast aan hun geïsoleerde eilandomgeving en de rijkdommen van de zee. De Chatham Eilanden horen staatkundig bij Nieuw-Zeeland. Ze hebben een totale oppervlakte van 794 km².Vandaag wonen er 730 mensen.
Terugkeer naar jagen, vissen en verzamelen
De planten die de Māori verbouwden waren niet geschikt voor de koudere Chathams, dus leefden de Moriori als jager, verzamelaars en vissers. Terwijl hun nieuwe omgeving hen beroofde van de middelen om zeegaande vaartuigen voor lange reizen te bouwen, vonden de Moriori de zogenaamde waka kōrari uit, een half onderwatervaartuig, gemaakt van vlas en gevoerd met luchtblazen van kelp[1]. Dit vaartuig werd gebruikt om naar de buiteneilanden te reizen op ‘vogelmissie’, om vogels te vangen.
Na bloedige conflicten tussen stammen op de eilanden introduceerde het hooggeplaatste Moriori-opperhoofd Nunuku-whenua in de 16de eeuw een filosofie van geweldloosheid, bekend als de Wet van Nunuku. Deze wet raakte verankerd in de Moriori cultuur. De Moriori werden een vreedzame samenleving en bloedvergieten werd verboden.Ruzies werden opgelost door consensus of door duels in plaats van oorlogsvoering, maar bij het eerste teken van bloedvergieten was de strijd voorbij.
Er wordt geschat dat de bevolking voor het Europese contact ongeveer 2000 mensen telde.
Zij deden niet meer aan landbouw maar leefden van wat ze verzamelden aan de stranden. De Morioribevolking bereikte een hoogtepunt van ongeveer 2000 mensen, verdeeld over negen stammen.
In november 1791 werd het Britse schip de Chatham uit koers geblazen en landde op wat zij Chatham Island noemden. In een misverstand met de bemanning van het schip werd de Moriori Tamakaroro doodgeschoten. Moriori-oudsten geloofden dat Tamakaroro deels schuldig was aan de schietpartij en planden passende begroetingsrituelen voor bezoekers.
Verovering en massamoord door Maori op de Moriori
“In 1835, met de gedwongen hulp van Pākehā-zeelieden, zeilden ongeveer 900 Māori mensen van Ngāti Mutunga en Ngāti Tama naar de Chatham Eilanden. Ze werden verwelkomd op de eilanden door de Moriori en genoten van hun gastvrijheid. Deze groep arriveerde in twee golven. De eerste arriveerde op 19 november 1835 via het gekaapte Europese schip Lord Rodney en had 500 mensen bij zich, met geweren, knuppels en bijlen. Deze eerste groep doodde en hing een 12-jarig Moriori-meisje op. De tweede groep arriveerde op 5 december 1835. Bij de aankomst van de tweede groep ‘liepen groepen krijgers gewapend met musketten, knuppels en tomahawks, geleid door hun opperhoofden, door Moriori-stamgebieden” en “deelden de inwoners koeltjes mee dat hun land was ingenomen en dat de Moriori die daar woonden nu vazallen waren.’[2]
Van 1700 naar 100 inwoners
De veroveraars uit Nieuw-Zeeland waren twee binnenvallende Māori-stammen die oorspronkelijk uit Taranaki[3] kwamen. Ze hadden hun land verloren tijdens de Musketoorlogen tegen andere iwi[4] en hadden een migratie gepland vertrekkend uit de haven van Wellington.
De genocide op de Moriori was de massamoord op en de onderwerping van de Moriori tussen 1835 tot 1863. De indringers vermoordden ongeveer 300 Moriori en maakten van de resterende bevolking slaven. De bevolking daalde van 1700 in 1835 tot slechts 100 in 1870.
De overblijvende Moriori dienden vanaf de jaren 1850 verzoekschriften in bij de Nieuw-Zeelandse regering voor erkenning van hun status als inheemse bevolking van de eilanden en voor het herstel van hun gronden. In 1863 werden de Moriori die slaven waren vrijgelaten door een proclamatie van de Britse overheid van de Chatham Eilanden.
In 1870 werd er een Native Land Court opgericht om te oordelen over concurrerende landeisen. Tegen die tijd waren de meeste Māori teruggekeerd naar Taranaki. De rechtbank oordeelde in het voordeel van de Māori en kende hen 97% van het land toe. De rechter oordeelde dat aangezien de Moriori door de Māori waren veroverd, zij geen eigendomsrechten op het land hadden. Zij kregen hun gestolen land niet terug. De Britten hadden op andere plaatsen in de wereld zelf ook het land van veel volkeren gestolen/onteigend.[5]
Vragen over gebruik van geweld bij de mens
- De vreedzame Moriori verwelkomden de Maori en werden daarvoor gruwelijk gestraft. Beginnend met de moord op een twaalfjarig meisje en verder gezet met de moord op de meerderheid van de bevolking. Dit waren mensen met een gemeenschappelijke cultuur, een gemeenschappelijke taal die slechts iets meer dan 300 jaar gescheiden waren. Het motief was de diefstal van hun land. Racisme kon hier geen rol spelen. Er vallen twee punten uit te leren.
- Soms is de mens voor zijn medemens een wrede oorlogszuchtige en barbaarse geweldenaar. Mateloos geweld kan een deel van een cultuur zijn.
- Een groep die ontwapent loopt het risico om zonder verdediging uitgemoord te worden.
- Geweld tegen medemensen komt in bijna alle culturen voort. De mens is een dier waarbij het gebruik van geweld mee biologisch bepaald is. Het voorbeeld van de Moriori is duidelijk: van geweldenaars werden e ultureel vredelievend maar ze werden bijna volledig uitgeroeid door genetisch nauw verwante mensen, de Maori.
Dr. Marc Vermeersch
Dit is onderdeel van het vijfde boek in de reeks ‘geschiedenis van de mens’.
Marc Vermeersch. De geschiedenis van de mens. Deel II. Landbouwers en veetelers. Boek 5. Het ontstaan van landbouw in Nieuw Guinea en de verspreiding van landbouw en veeteelt in Austronesië en Polynesië.
[1] Kelp is een bruine zee-alg (familie van zeewier). Het bevat veel iodium en vitamine A, B1, B2, B6, B11 en C.
Uitleg: wat is kelp en waar is het goed voor | Rossberck
[2] King, Michael, Moriori: A People Rediscovered, 200 (2017), 240 pagina’s.
[3] Taranaki is een gebied in het Mid-Westen van het Noordereiland.
[4] Iwi waren in Nieuw-Zeeland stammen of volk.
[5] Moriori genocide – Wikipedia
Engelse AI-samenvatting
The content provides a comprehensive overview of the history of the Moriori people and their tragic encounter with the invading Māori. The inclusion of historical events, cultural practices, and the aftermath of the conquest successfully captures the reader’s attention. The post also raises thought-provoking questions about the nature of human violence and its cultural implications, complementing the historical narrative. The addition of further references or external sources for readers interested in delving deeper into the subject could enhance the overall value of the content.
Marc Vermeersch's Blog 