De olifant van Schöningen 300.000 jaar geleden

Het skelet van een olifant, Palaeoloxodon antiquus, gevonden in Schöningen.

Wie in mijn eerste boek las kon er kennis maken met de verbazingwekkende vondsten in Schöningen (‘Schöningen (D), de oudste speer en veel meer, 400.000 BP’ op p. 215-217 in Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 1, van Pan tot Homo sapiens, 405 pagina’s.)
Deze speren waren zo goed dat “Dit is het eerste onweerlegbare bewijs dat de mens toen al systematisch, met planning, op grote zoogdieren jaagde en daartoe toen al over een grote technische kennis beschikte. Aan het Institut für Sport und Sportwissenschaft van de Universiteit van Heidelberg deed men testen met trouw nagebootste replica en men stelde vast dat deze speren fenomenale werpeigenschappen hadden die kunnen vergeleken worden met die van hedendaagse speren. Het zwaartepunt lag bijvoorbeeld op 1/3de van de lengte van de speren. De vindplaats in Schöningen bewijst dat de mens op dat tijdstip een zeer effectieve jager moet geweest zijn.” (p. 216)

Recent werd een nieuw vondst in Schöningen, Nedersaksen, bekend gemaakt: dat van het skelet van een olifant, Palaeoloxodon antiquus. In Schöningen werden vroeger ook resten van drie sabeltandkatten gevonden.
De onderzoekers denken dat de vrouwelijke olifant stierf van ouderdom, hij had veel sleet op de tanden, maar sluiten niet uit dat hij het slachtoffer werd van menselijke jagers. Olifanten gingen vaak naar de oevers van het meer om er te sterven. Voor mensen was jagen op olifanten gevaarlijk. Zeker is dat ook roofdieren zich te goed deden aan het vlees. Zij lieten sporen na op het skelet.
Het klimaat in Schöningen was toen gelijkaardig aan dat van vandaag. Er kwamen zeer veel dieren voor. Er kwamen minstens 20 grote zoogdiersoorten voor waaronder leeuwen, beren, sabeltandkatten, neushoorns, wilde paarden, herten en grote koeien.

Beeld van een olifant met rechte slagtanden en haar kalf.

De rechte slagtanden van de olifant waren 2,4 m lang. De olifant stierf aan de oever van een meer. Roofdieren aten van het karkas. De mens was daar ook bij. Er werden 30 kleine vuursteentjes gevonden inde omgeving van het karkas. Dertig is veel. Elk vuursteentje vertegenwoordigde een bepaalde hoeveelheid arbeid die er in was gegaan om het te bekomen, stukjes af te slaan tot het geschikt was om in en samengesteld werktuig geplaatst te worden. In de directe omgeving werden twee steentjes, microlieten, gevonden die perfect pasten in een bot, een samengesteld werktuig.

Homo heidelbergensis was het mensentype dat toen in Europa leefde.

stamboom van de olilfant. De kleine Afrikaanse bosolifant is het nauwtse verwant met de uit Afrika afkomstige Palaeoxodon die migreerde naar Eurazië. De mammoet was ook uit Afrika afkomstig maar zeer goed aangepast aan Eurazië door zijn sterke beharing.

De Euraziatische olifant, Palaeoloxodon antiquus, heeft 800.000 jaar geleden Afrika verlaten en is daarna Azië en Europa gaan koloniseren. Hij groeide uit tot een enorme omvang, groter dan de Afrikaanse olifant van vandaag, tot meer dan 4 meter hoog en met een gewicht van meer dan 10 ton. Hij gaf er de voorkeur aan om te leven in bossen, voedde zich met boombladeren en gras. Hij kon tot zes sets tanden in zijn leven krijgen. Recent genetisch onderzoek wees uit dat de Afrikaanse bosolifant (één van de twee Afrikaanse soorten, het nauwste verwant is met de Euraziatische, Palaeoloxodon antiquus.

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Zie ook:
Roeide de mens 400.000 jaar geleden olifanten uit in Zuidwest-Azië?

Japonic, de taal voor Koreaans en Japans

Aan de Bohai Zee was er meer dan 3000 VOT (Voor onze tijd) handel. Van daaruit zou de landbouw zich nar Korea verspreiden en door Korea rond 900 VOT Japan bereiken. Die boeren spraken een Toengoezische taal, Japonic, die de basis zou worden van hedendaags Koreaans en Japans. Pas in de middeleeuwen zou Japonic in centraal- en Zuid-Korea verdrongen worden door Koreaans.

In Korea en Japan woonden voor de verspreiding van de uit China afkomstige landbouw en veeteelt jagers en verzamelaars. De boeren die Korea binnen kwamen, zeker via Noord-Korea, mogelijk ook over zee uit China, brachten een Transeuraziatische taal mee. De oudste vorm kreeg de naam ‘Japonic’ mee. Uiteindelijk zou dit ook in Japan verspreid worden.

De term ‘Japonic’ werd bedacht door Leon Serafim. De term werd door onderzoeker Juha Janhunen gebruikt om de historische varianten van de Japanse taal die op het Koreaanse schiereiland en op de Japanse eilanden, waaronder de Ryukyu-eilanden, werden gesproken, te beschrijven.[1] De Japonicdialecten in midden- en Zuid-Korea zouden later vervangen worden door het Koreaans dat in Noord-Korea gesproken werd.[2]

De achtergrond: zeevaart en handel in de Bohai Zee

Waarschijnlijk was er al een vrij ontwikkelde zeevaart in de Bohai Zee, tussen Shandong en Liaoning, meer dan 5000 jaar geleden. Er zijn geen archeologische vondsten die ons kunnen inlichten over de ontwikkeling en de eigenschappen van de boten waarover men toen beschikte. We mogen echter redelijkerwijs aannemen dat men in Shandong en gebieden aan de Bohai Zee zeewaardige boten had ontwikkeld.

Ter vergelijking. Wij weten met zekerheid dat de zeevaart in de vaak woeste Atlantische Oceaan tot in de 16^de eeuw voornamelijk kustvaart was. Schepen vaarden bijna altijd langs de kusten want dat was veiliger. Dit kan 4500 à 5500 jaar vroeger gelijkaardig geweest zijn in Noordoost-China waar men zeewaardige boten kan hebben ontwikkeld die in open zee konden varen. Een indirect bewijs is dat weinig later de Austronesische zeevaart in een zeer korte periode, tussen ca. 3500 en 2500 VOT) over zee de Chinese landbouw zou uitdragen tot in Madagaskar en Paaseiland. Later zouden Polynesiërs met heel wat vernieuwingen fantastische boten bouwen maar ook in China had men in de 15^de eeuw boten die veel beter waren dan de Europese van de 15^de en de16^de eeuw. Tussen 1405 tot 1433 zouden de Chinezen langs de kusten van Zuid-Azië varen en tot in Oost-Afrika doorvaren o.l.v. admiraal Zheng He. Zijn schepen hadden tot 4 dekken en waren meer dan twee keer zo lang, tot 125 meter, dan de grootste Europese houten schepen in de 15^de eeuw.

Japonic in Liaoning

Liaoning is een provincie in het noordoosten van China die o.a. het schiereiland Liaodong omvat. Het grenst aan hedendaags Noord-Korea. De rivier Liao loopt door Liaoning.

Men sprak er tussen het 3^de en 2^de millennium de taal Japonic, een toengoezische taal. In de interactiesfeer tussen Liaoning en Shandong kwamen Austronesische termen uit de rijstlandbouw (die dan al bestond in Shandong) in Japonic terecht.

De Japanse talen op het schiereiland zijn nu uitgestorven talen maar werden volgens veel linguïsten vroeger gesproken in de centrale en zuidelijke delen van het Koreaanse schiereiland. Het bewijs bestaat uit plaatsnamen die in oude teksten zijn opgenomen, voornamelijk de Samguk sagi (samengesteld in 1145 op basis van eerdere verslagen). Japonic zou tot tijdens de middeleeuwen gesproken worden in midden- en Zuid-Korea gesproken worden maar dan vervangen door Koreaans uit het noorden van het schiereiland.[3]

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Deze blog over Transeuraziatisch is een deel van de voorbereiding van Boek 4. De tekst zal waarschijnlijk verder bewerkt worden.
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  
Ik ben dankbaar voor foutmeldingen, vragen en bijdragen.

[1] Serafim, Leon. 1999. Reflexes of Proto-Korea-Japonic mid vowels in Japonic and Korean. Paper presented at the Workshop on Korean-Japanese Comparative Linguistics, xivth International Conference on Historical Linguistics, Vancouver, BC, 1999
Janhunen, Juha. 1996. Manchuria: An Ethnic History. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne 222. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura, 1996, p. 77-78 en p. 80-81.
De term ‘Japonic’ wordt soms ook gebruikt om enkel het Japans met zijn verschillende dialecten aan te duiden.

[2] Robbeets, Martine, Shared verb morphology in the Transeurasian languages: copy or cognate? In: Johanson, Lars & Robbeets, Martine (eds.) (2012). Copies vs. cognates in bound morphology. (Brill’s Studies in Language, Cognition and Culture.) Leiden: Brill, 427-446.

[3]Peninsular Japonic, https://en.wikipedia.org/wiki/Peninsular_Japonic

De Transeuraziatische taalfamilie

Blauw = Turkse talen; Groen = Mongools, Rood = Toengoezische talen. Oranje = Koreaans; Purper = Japans; Donkerrood = Aino

Het begin van de Chinese landbouw en taalverspreiding

De Chinese landbouw breidde zich van zijn oorspronkelijk gebied aan de Gele Rivier uit naar het westen, het zuiden en het noordoosten. In het noordoosten ontstonden nieuwe culturen die in het begin gierst als voornaamste gewas teelden maar die nog in belangrijke mate afhingen van jagen en verzamelen.

De taal van deze eerste Chinese boeren, de voorloper van het hedendaagse Chinees (of Han) verspreidde zich met de migranten. Dit Oud Chinees versplinterde in vele dialecten waarvan sommige vandaag beschouwd kunnen worden als verschillende talen, zelfs taalfamilies zoals Tibetaans-Birmaans en Austronesisch, Tai-Kadai en Austroaziatisch. Eén van de tien grote taalfamilies in de wereld is Transeuraziatisch.[1]

Transeuraziatisch

In het gebied van de Rivier Liao, Liaoning, werd waarschijnlijk een taal gesproken die geen aanwijsbaar verband had met het oude Chinees, Transeuraziatisch.
Wat is Transeuraziatisch? Een “(…) grote groep geografisch aangrenzende talen, traditioneel bekend als ‘Altaïsch’, die een aanzienlijk aantal taalkundige eigenschappen gemeen hebben en tot vijf verschillende taalfamilies omvatten: Japans, Koreaans, Toengoezisch, Mongools en Turks.”(2)

Martine Robbeets stelde voor dat het thuisland van de Transeuraziatische taalfamilie, vanaf ca. 6000 VOT, het westen van de Liao River Vallei was, de Xinglongwa Cultuur in Noordoost-China. (Zie p. ??) Die was gebaseerd op gierstteelt maar ook het verzamelen van o.a. wortels en noten.

De rivier Liao in Noordoost-China, in de provincie Liaoning, wordt verondersteld het gebied te zijn waar Transeuraziatisch zijn ontwikkelde. Mongools, Turks, Toengoesisch, Koreaans en Japans en misschien Aino horen bij deze talfamilie.

Indo-Europees en Transeuraziatisch zijn twee taalfamilies die landbouw en veeteelt overnamen van een cultuur met een andere taal maar hun eigen taal behielden. Waarschijnlijk was de neolithische Xinglongwa Cultuur de eerste met een Transeuraziatische taaldie de landbouw die zich in China aan de Gele Rivier had ontwikkeld overnam. Dat moet gebeurd zijn in het zesde millennium VOT in het westen van het Liao Rivierbekken. Martine Robbeets: “Ik stel dat de scheiding van de Japanse tak van de andere Transeuraziatische talen en de verspreiding ervan naar de Japanse eilanden kan begrepen worden als een gevolg van de verspreiding van de gierstlandbouw en de daaropvolgende integratie met de rijstlandbouw. Verder suggereer ik dat een prehistorische laag van leenwoorden met betrekking tot de rijstlandbouw het Japans binnenkwam uit een moedertaal van het proto-Austronesisch, in een tijd dat beide taalfamilies nog in de Shandong-Liaoning-interactie sfeer lagen.”[1] In de Xinglongwa Cultuur teelde men varkens.

---

Indo-Europees en Transeuraziatisch zijn twee taalfamilies die landbouw en veeteelt overnamen van een cultuur met een andere taal maar hun eigen taal behielden. Waarschijnlijk was de neolithische Xinglongwa Cultuur de eerste met een Transeuraziatische taaldie de landbouw die zich in China aan de Gele Rivier had ontwikkeld overnam. Dat moet gebeurd zijn in het zesde millennium VOT in het westen van het Liao Rivierbekken. Martine Robbeets: “Ik stel dat de scheiding van de Japanse tak van de andere Transeuraziatische talen en de verspreiding ervan naar de Japanse eilanden kan begrepen worden als een gevolg van de verspreiding van de gierstlandbouw en de daaropvolgende integratie met de rijstlandbouw. Verder suggereer ik dat een prehistorische laag van leenwoorden met betrekking tot de rijstlandbouw het Japans binnenkwam uit een moedertaal van het proto-Austronesisch, in een tijd dat beide taalfamilies nog in de Shandong-Liaoning-interactie sfeer lagen.”(3) In de Xinglongwa Cultuur teelde men varkens.

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Deze blog over Transeuraziatisch is een deel van de voorbereiding van Boek 4. De tekst zal waarschijnlijk verder bewerkt worden.
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  
Ik ben dankbaar voor foutmeldingen, vragen en bijdragen.

(1) Ze werd tot voor kort de Altaïsche genoemd. Transaziatisch

(2) Robbeets, Martine 2017. Japanese, Korean and the Transeurasian languages. In: Hickey, Raymond (ed.) The Cambridge handbook of areal linguistics (Cambridge Handbooks in Language and Linguistics.), 2017, Cambridge University Press.
Tot voor kort warden bij de Altaische talen Koreaans en Japans niet meegerekend terwijl ze er duidelijk bijhoren. De nieuwe term ‘Transeuraziatisch’ zet dat recht.

(3) Robbeets, Martine, Shared verb morphology in the Transeurasian languages: copy or cognate? In: Johanson, Lars & Robbeets, Martine (eds.) (2012). Copies vs. cognates in bound morphology. (Brill’s Studies in Language, Cognition and Culture.) Leiden: Brill, 427-446.

De grote Euraziatische vlakte en haar taalfamilies

De grote Euraziatische vlakte loopt van de Noordzee tot de Stille Oceaan. Ze was al van in de prehistorie een autostrade voor de uitwisselinga van mensen en technieken.

Deze blog over een belangrijk maar vrij onbekend begrip in de geschiedenis is een deel van de voorbereiding van boek 4. De tekst zal waarschijnlijk verder bewerkt worden.
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  Verschijnt in 2020.

Tussen West-Europa en de Stille Oceaan zijn geen grote bergketens. Die Euraziatische vlakte wordt slechts onderbroken door het Oeralgebergte dat niet hoog is. De hoogste top is er slechts 1894 m hoog. Het is ook niet breed, tussen 40 en 150 km. Het Oeral Gebergte heeft nooit een stam of een leger verhinderd om van west naar oost, of omgekeerd, te trekken.
De grote Euraziatische vlakte is altijd een zone geweest waar mensen, technieken en producten gemakkelijk uitwisselden. Homo sapiens vermengde er zich met de neanderthaler en met de mens van Denisova. Die laatste twee vermengden zich ook onderling.[1]
Zie bv.:90.000 BP: een 13-jarig meisje dochter van een neanderthalvrouw en een Denisovavader

De drie grote taalfamilies van de Euraziatische vlakte, Indo-Europees, Fins-Oegrisch en Transeuraziatisch, hebben onderling een verband. Proto-Indo-Europees werd ca. 5000 jaar geleden gesproken in de Pontisch-Kaspische steppe ten noorden van de Zwarte Zee. Men vermoedt dat het thuisland van de voorloper van de Fins-Oegrische talen ten zuiden van de Oeral was.

De Fins-Oegrische talen ontleenden veel woorden van het Indo-Europees. Onderzoekers zijn verdeeld over de stelling dat ze een gemeenschappelijke oorsprong hebben. Er zijn zeker ook verbanden tussen Fins, de meest westelijke Fins-Oegrische taal en de de Altaïsche talen Turks, Mongools en Toengoezisch. Er is minstens sterke wederzijdse beïnvloeding maar er zou kunnen een gemeenschappelijke oorsprong zijn. Het Transeuraziatische verband is misschien niet beperkt tot de talen die er vandaag bij gerekend worden. Het wordt niet door alle onderzoekers bewezen geacht, maar verschillende paleosiberische talen kunnen een gemeenschappelijke oorsprong hebben in het Traneuraziatisch. De taal van de Jomon, die verder leeft bij de Japanse Aino, wordt niet bij de paleosiberische talen gerekend maar de Aino zijn genetisch verwant met de Siberische Nivkhs die een paelosiberische taal spreken. Ze kwamen uit Oost-Siberië naar Japan. Er zijn overeenkomsten tussen Aino en Japans v.w.b. woordenschat, grammaticale woord orde en fonologie. Dus toch geen verband?

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Deze blog over de oudste religie van Tibet is een deel van de voorbereiding van het boek. De tekst zal waarschijn verder bewerkt worden.
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  
Ik ben dankbaar voor foutmeldingen vragen en bijdragen.

---

[1] Er werden vrij recent overblijfselen van een 13-jarig meisje gevonden, dochter van een neanderthalvrouw en een Denisovavader. De botten waren 90.000 jaar oud. Bron

Ziektes en gezondheid in het verleden (1) met o.a. de kannibalenziekte

In tijden van een besmettelijke ziekte als het coronavirus, covid-19, is het interessant om te zien wat ziektes betekenden voor mensen in een recent en een ver verleden. Ik nam uit het eerste boek over jagers en verzamelaars ook paragrafen over gezondheid over.
Citaten hieronder komen uit: Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 1, van Pan tot Homo sapiens, 405 pagina’s.

Ziekte en dood
Ziektes hebben een belangrijke rol gespeeld in de verdwijning van mensengroepen.
Kan het zijn dat ziektes de neanderthalers in opeenvolgende golven decimeerden? Dat
Homo sapiens uit de tropen afkomstige ziektes verspreidde en er zelf immuun voor
was? We zullen in volgend hoofdstuk (p.295) zien dat Homo sapiens voor zijn vertrek
uit Afrika waarschijnlijk door een genetische flessenhals ging en dat die misschien
ziekte(s) als oorzaak had. De tropen zijn in het algemeen een betere omgeving voor
het verspreiden van besmettelijke ziektes dan gematigde klimaatzones en zeker noordelijk gelegen streken. Er is geen enkele concrete aanwijzing dat dit een rol speelde bij het verdwijnen van de neanderthalers maar het is een proces dat in de geschiedenis
meerdere keren voorkwam. De Amerikaanse indianen werden na 1492 massaal geveld
door een voor Europeanen onschuldige ziekte als mazelen en de minder onschuldige
pokken. In de Amerikaanse binnenlanden waar nog nooit een Europeaan was geweest
overleden tientallen procenten van inheemse groepen aan dergelijke ziektes lang na 1492. Diegenen die overleefden waren weliswaar grotendeels immuun voor die ziektes
en het bevolkingscijfer herstelde zich daarna maar de verhouding tussen indianen
en Europeanen was intussen vaak gekanteld in het voordeel van de Europeanen. De
voortdurende aanvoer van nieuwe Europeanen en Afrikanen werkte ook in op de bevolkingsverhoudingen.(586) De neanderthaler kan bij contact met Homo sapiens hetzelfde overkomen zijn. De neanderthalers werden in deze hypothese niet door ziektes uitgeroeid maar in een eerste fase misschien sterk uitgedund. We mogen aannemen dat hun aantal zich daarna in bepaalde mate herstelde. De verhouding tussen beide takken van de mensheid zou echter van bij de eerste contacten in het nadeel van de neanderthaler veranderd kunnen zijn. Met andere woorden Homo sapiens kon vrij snel een substantiële aanwezigheid of een overwicht gekregen hebben in de gebieden waar hij aankwam. (p. 289)

Uit De Standaard

Levensduur
Een onderzoek toonde aan dat neanderthalers niet lang leefden. Op ongeveer
250 skeletten waren slechts 4 op 10 overleden voor ze volwassen waren. Van diegenen
die volwassen werden waren minder dan 10% 40 jaar of ouder bij hun dood.
Dat waren daarenboven nog mannen. Neanderthalvrouwen stierven gemiddeld veel
jonger, op een leeftijd dat ze nog kinderen hadden kunnen baren. Onderzoek van
de botten wees er op dat er Harrislijnen zichtbaar waren op het einde van lange
beenderen. Harrislijnen verschijnen daar waar de groei tijdelijk stopt, meestal het
gevolg van voedingstekorten en ziekte. Email-hypoplasia is een andere ziekte die
dun tandemail veroorzaakt als gevolg van slechte voeding in de kindertijd. Sommige
onderzoekers argumenteren dat het groter lichaamsvolume van de neanderthaler
grotere calorische noden meebracht. Statistische analyse toont dat de mortaliteit
onder neanderthalers 2% groter was dan die van moderne mensen in dezelfde omgeving.
Een algemeen verschil van 2% zou de neanderthalers uitgerangeerd hebben
binnen een korte periode.(589) (p. 292)

Betere voeding voor Homo sapiens
Men onderzocht aan de hand van het al dan niet voorkomen van Harrislijnen
(kleine, dwars op de lengterichting liggende, verdichtingen in een pijpbeen) en hypoplasie
(meestal lijnvormige oneffenheden) in het tandglazuur van kinderen in Afrika
goed gevoed waren. Harrislijnen en hypoplasie zijn het gevolg van voedseltekorten
en/of ziektes. Kinderen van Afrikaanse moderne mensen hadden blijkbaar een betere
voeding en/of waren minder ziek dan neanderthalkinderen want beide verschijnselen
werden minder vastgesteld.(634) (p. 312)
(634) Sally McBrearty en Alison S. Brooks, The revolution that wasn’t: a new interpretation of the origin of modern human behavior. Journal of Human Evolution, 2000. Vol 39, p. 482-483.

Kleinere mensen en ziektes
In Nieuw-Guinea leefden buitengewoon kleine mensen. In hun dieet ontbrak iodine
en andere essentiële nutriënten. Toen ze mineraal- en vitaminesupplementen
kregen werden hun kinderen groter. Gebrek aan zuiver water, gebrek aan voeding
en gezondheidszorg brengen mee dat veel kinderen in de derde wereld een zwakkere
gezondheid hebben waardoor ze gevoeliger zijn voor ziektes maar ook kleiner blijven
dan ze zouden moeten of kunnen zijn.(667) Pygmeeën bevolkten niet als eersten de wereld. In de tropische regenwouden van Afrika, Oceanië en Azië was een kleinere
gestalte een aanpassing aan de ecologische omgeving. Kleinere mensen hadden er betere overlevingskansen. Ze waren beter aangepast aan de omstandigheden. Omdat
het tropisch regenwoud veel moeilijker bruikbaar was voor de landbouw bleven juist
daar groepen mensen leven met de oudste genetische lijnen.

De kannibalenziekte, het kannibalengen of: kannibalisme kwam overal voor
Op meerdere plaatsen in de wereld werden stapels menselijke beenderen gevonden
met duidelijke sporen van verwijdering van het vlees door werktuigen. Volgens
een onderzoek van het Medical Research Center van het University College in London,
is er een gen dat immuun maakt tegen de hersenziekte die veroorzaakt wordt door het
eten van besmet mensenvlees of menselijke hersenen. Dit gen wordt bij mensen over
heel de wereld teruggevonden wat inhoudt dat het aanwezig was vóór de mens uitzwermde
over de wereld. Het gen zou zich verspreid hebben door natuurlijke selectie
en is dus een indirect bewijs voor het algemeen voorkomen van kannibalisme bij de
voorouders van de mens.(357)
Hersenziektes, ook prionziektes genoemd, worden gekenmerkt door een verlies
van coördinatie, dementie, verlamming en de dood. Moderne voorbeelden zijn de
ziekte van Creutzfeld-Jacob of Kuru (lachziekte) bij mensen en de gekke-koeienziekte
bij dieren. De ziektes worden veroorzaakt door moleculen die samen klitten in
hersenweefsel. Deze moleculen, prions, zitten normaal op de oppervlakte van hersencellen.
Men denkt dat prionziektes veroorzaakt worden door het eten van vlees van
besmette dieren. Mensen met een normale kopie én een gemuteerde kopie van het
M129V-polymorfisme zijn min of meer beschermd tegen prionziektes. Een gelijkaardige
mutatie, E219K, kwam voor bij bepaalde groepen op het Indische subcontinent
en in Oost-Azië.
Dr. S. Mead onderzocht kannibalisme bij de Fore, een geïsoleerd levende groep in
Papoea-Nieuw-Guinea (PNG). Zij aten hun eigen doden op. De mannen namen het
beste van de organen en de spieren. De vrouwen en kinderen kregen o.a. de hersenen.
Van in het begin van de jaren twintig tot in de jaren zestig van vorige eeuw werd de
groep regelmatig getroffen door de prionziekte kuru. Er stierven soms meer dan 200
mensen aan per jaar. Eén kenmerk van de infectie was dat de slachtoffers oncontroleerbaar
moesten lachen wat de ziekte de naam lachziekte gaf. Vrouwen en kinderen
waren het meest kwetsbaar omdat zij de hersenen aten. De ziekte verdween toen westerlingen
de Fore verboden om hun kannibalistische praktijken verder uit te voeren.
Dr. S. Mead testte Forevrouwen die deelgenomen hadden aan de feesten en stelde
vast dat 23 van de 30 geteste vrouwen een normale kopie van het prion-gen hadden
en één het M129V-polymorfisme. Daaruit kon men afleiden dat diegenen die de
kuru-epidemie hadden overleefd een genetische weerstand hadden tegen de ziekte.
De onderzoekers onderzochten het voorkomen van het M129K of E219V-polymorfisme
in meer dan 2.000 chromosoomstalen en vonden dat ze wereldwijd voorkwamen
bij iedere bevolking. Ze schatten dat deze polymorfismen ongeveer 500.000
jaar geleden opkwamen. Door natuurlijke selectie zijn deze polymorfismen met Homo sapiens over de wereld verspreid. Het suggereert dat we allemaal afstammen
van kannibalen en in bepaalde mate immuun geworden zijn voor prionziektes. (p. 182-183)

Uit: Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 1, van Pan tot Homo sapiens, 405 pagina’s. ISBN 978 908 134 7709

Bön, de oorspronkelijke religie van Tibet (2) de bön religie en het boeddhisme

Tibetaanse staten

Tibet tijdens de periode van Triseng Detsen, (742-ca. 800)

Reeds voor de jaartelling ontstonden verschillende Tibetaanse staten. Tibetanen waren in staat om in het jaar 108 OT Chinese verdedigingdposten in de provincie Gansu aan te vallen. In de jaren 168-169 OT vielen ze op nieuw China aan.[1] Dat wijst op een vrij vergevorderde ontwikkeling.

Indische invloed

Tibet onderging na de jaartelling in de eerste plaats de invloed van Indië waar de religie niet alleen op de mondelinge traditie maar ook op geschriften gebaseerd was. Het hindoeïsme had leermeesters die hun interpretaties van de heilige schriften verkondigden. Boeddha (ca. 480-400 VOT) stichtte zijn eigen school die snel, maar niet blijvend, de belangrijkste richting werd in Indië. De bön-religie gebruilte ook eigenschriften.

Tonpa Shenrab Miwoche wordt erkend als de stichter van de bön-religie. Volgens de bönpo leefde hij 18.000 jaar geleden. Dat is een ouderdom die mythisch is maar als voordeel had dat hij veel ouder was dan die van boeddha en zo bön meer geloofwaardigheid gaf. Hij was net ald boeddha van koninklijke afkomst. Hij was bekend als de ‘Leraar van Kennis’. Hij verzaakte, hij 31 jaar was, aan de wereld en werd een monnik. Hij verdeelde zijn wereldse goederen. De parallel met het leven van Boeddha ligt voor de hand. Tonpa Shenrab Miwoche werd ondersteund door zijn vele vrouwen, dochters en zonen. Hij had al vanaf zijn geboorte de volledige verlichting bereikt. Hij was de eerste die onderrichtingen gaf in de bön-leer. Hij begon een tocht naar Tibet. Een demon stal zijn paarden en leidde ze naar de Kongpo Vallei in Tibet. Hij pacifieerde de demonen en slechte geesten in de vallei. Hij zegende er een berg die nog bekend staat als de Bön Berg. Bönpos en boeddhisten gaan er nog altijd op bedevaart. Daar trekken ze in tegenwijzerzin rond de berg. De pelgrims krijgen er zegeningen. Tönpa Shenrab stopte de dierenoffers, iets wat boeddhisten van in het begin niet meer deden. Veel praktijken zoals religieuze dansen werden overgenomen door het Tibetaans boeddhisme. Uit de overlevering over Tonpa Shenrab Miwoche kan men afleiden dat ze ontstaan is in een periode dat het boeddhisme in Tibet al zo diep doorgedrongen was dat de bôn-gelovigen er veel elementen hadden uit overgenomen.

Wanneer Tonpa Shenrab Miwoche leefde is niet te achterhalen maar het moet bijna zeker geweest zijn nadat het boeddhisme in Tibet was doorgedrongen, vanaf het begin van de 8^ste eeuw. De oudste tekst waarin hij vermeld wordt werd geschreven aan het einde van de 10^de eeuw.

Dat de bön-religie ook kloosters bouwde en monniken had was waarschijnlijk ook o.i.v. het Indische boeddhisme. Er bleven ook bön-sjamanen, de traditionele priesters van de vooroudercultus, bestaan.

Het boeddhisme in Tibet

Boeddhisten reisden van India naar Tibet aan het einde van 7^de of het begin van de 8^ste eeuw. Het boeddhisme kende er een snelle verspreiding en een Tibetaanse vorst stapte over naar het boeddhisme. Hij vervolgde daarna de Bönpos. Er waren gedwongen bekeringen. Dat was niet voldoende om bön uit te schakelen. Het bleef bestaan en bouwde verder kloosters.

Bön werd ook beïnvloed door het boeddhisme. Boeddhistische noties, zoals karma en een pad van bodhisattva (een wezen dat naar verlichting streeft) werden overgenomen.

Volgens de geleerde en boeddhistische meester Chogyal Namkhai Norbu Rinpoche is er duidelijk bewijs van het bestaan van een volledig gearticuleerde bön-doctrine en -praktijk voorafgaand aan de gedwongen annexatie van het Bön-koninkrijk Zhangzhung  in de 8^ste  eeuw OT door de Tibetaanse koning Trisong Deutsung. In de oude manuscripten van de stamboom van bön, bekend als Srid-rGyud, tijdens het bewind van de boeddhistische koning Trisong Deutsen, staat heel duidelijk vermeld dat de traditie van bön en zijn stichter beiden in Zhangzhung zijn begonnen.

Verspreiding naar India en Tibet

In 1959 werd Tibet door China ingelijfd. Dit leidde tbt de vlucht van vele Tibetanen, zowel boeddhisten als bönpo, naar India en Nepal. De leider van de Bönpo, de 32^ste Menri Trizin Sherab Lodöe, de geestelijke leider van de religie, stierf in India in 1963.

De Dalai Lama aanvaardde bön als één van de vijf scholen van het Tibetaans boeddhisme. Dat was ongetwijfeld een tactische zet die er op gericht was de oudste religie van Tibet in het Tibetaans boeddhisme in te passen. Indirect was het de bevestiging dat bön de oudste religie van Tibet was.

[1] History of Tibet https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Tibet#Early_history_(c._500_BC-_AD_618)

Zie ook het eerste deel:
Bön, de oorspronkelijke religie van Tibet (1) een vooroudercultus

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Deze blog over de oudste religie van Tibet is een deel van de voorbereiding van het boek. De tekst zal waarschijn verder bewerkt worden.
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  

Een lijk werd opgebaard. De gieren staan klaar voor het opeten van het lijk tot enkel het skelet overblijft.

het lijk van een manwerd vastgebonden. Een ander lijkt wacht op de gieren. De tibetaen blijven bij het lijk als de gieren het vlees opeten.

Bön, de oorspronkelijke religie van Tibet (1) een vooroudercultus

Tonpa Shenrab Miwoche, prins van Zhang-zhung in West-Tibet.

Bön, ook gespeld als bon, wordt soms bönpo genoemd. Het is de oorspronkelijke Tibetaanse religie, een vooroudercultus.[1] Dat is niet verwonderlijk. De vooroudercultus is de eerste, de oorspronkelijke religie van de mensheid. Het is tot vandaag de voornaamste religie in China en Oost-Azië. Het kende aanbidding van de overleden voorouders, had mystieke rituelen, en offers voor voorouders, goden en geesten.[2] Bön was de belangrijkste religie in Tibet tot de 7^de eeuw. Men had toen reeds verschillende heilige geschriften.

Volgens de eigen overlevering begon de Bön religie 18.000 jaar geleden. Bön werd uit de Zhang Zhung Cultuur, één van de eerste Tibetaanse culturen, in het noorden van Tibet, de het gebied Amdo, naar de rest van Tibet verspreid.[3]

zielsverhuizingen

Eén van de kenmerken van de vooroudercultus wereldwijd was het geloof in zielsverhuizingen. Als iemand stierf verhuisde zijn ziel naar een pasgeboren kind. Dat geloof bestaat tot vandaag in Tibet en werd overgenomen door het Tibetaans boeddhisme. Als de vorige Dalai Lama overleed moest zijn ziel ingang vinden in een pasgeboren kind. Tibetaanse monniken waren ervan overtuigd dat ze wisten welk kind dit was. De huidige Dalai Lama werd zo gevonden. Een andere religieuze leidern, de pänchen lama, werd  oms verkozen door monniken soms gedacht als een reïncarnatie van de vorige.

luchtbegrafenissen

Een praktijk van de vooroudercultus die honderdduizenden jaren oud is en een wereldwijde praktijk, was de ontvlezing van lijken. De Tibetanen legden of bonden een lijk op een helling en lieten gieren het vlees van het lijk pikken tot enkel de botten van het skelet overblijven. Gieren worden als heilige vogels beschouwd. Dat was ook een gebruik in de Chinese provincies Qinghai, Sichuan en Binnen Mongolië, maar ook in Mongolië, Bhutan en andere delen vanf India zoals Sikkim en Zanskar in Noord-India dat een tijd deel uitmaakte van Tibet. Dit zijn allemaal gebieden met Tibetaanse cultuur maar ook invloed van de Tibetaanse cultuur en in Mongolië. Deze luchtbegrafenissen (Sky burials in het Engels) worden tot vandaag uitgevoerd.[4] Het gebruik werd overgenomen door de Tibetaanse boeddhisten.

Het laten ontvlezen van lijken door gieren komt ook voor bij de Zoroastranen in Iran en India. Het gebeurde daar vaak in een ‘toren van stilte’. Er is geen bewezen verband voor het voorkomen van dit gebruik in Iran en Tibet maar gieren zijn uiteraard bijzonder geschikt omdat ze leven van aas. “Volgens de meeste verslagen krijgen gieren het hele lichaam. Wanneer alleen de botten overblijven, worden deze gebroken met hamers, gemalen met tsampa (gerstebloem met thee en yakboter, of melk), gegeven aan de kraaien en haviken die hebben gewacht op het vertrek van de gieren.

In één verslag sneed de leidende rogyapa (michaambrekers) de ledematen af en hakte het lichaam in stukken, waarbij hij elk deel aan zijn assistenten overhandigde, die stenen gebruikten om het vlees en de botten samen te stampen tot pulp, dat ze vermengden met tsampa voordat de gieren werden opgeroepen om te eten. In sommige gevallen zal een Todken (meester van de luchtbegrafenis) gebruik maken van slagersgereedschap om het lichaam te versnijden.

Soms werden de inwendige organen verwijderd en apart verwerkt, maar ook die werden door de vogels opgegeten. Het haar wordt van het hoofd verwijderd en kan gewoon weggegooid worden. Bij Drigung wordt tenminste wat haar in een kamer van het klooster bewaard.”[5]

De verering van voorouders is belangrijk. De bön-gelovigen zijn ervan overtuigd dat ‘alles een ziel’ heeft. Er zijn goede en slechte geesten. Geesten zijn zielen voor wie men een bepaalde functie heeft bedacht. Geesten hadden controle op gezondheid, dood, geluk en ongeluk. Men geloofde dat bergen, rivieren, meren, de zon, de maan, sterren, de wind, de regen, de donder, bliksems, vogels en andere dieren en plaatsen een ziel hadden.

Men gelooft dat de bon-sjamanen zorgen voor zieken, vruchtbaarheid en goed weer.

De moderne bön wordt ook Yungdrung genoemd.Het symboolvan Yungdrungis de swastika.

Na de aankomst van het Boeddhisme was er een vrij grote versmelting van beide religies. Ze namen van elkaar geloofspunten en religieuze praktijken over. Het Tibetaans boeddhisme nam van bön gebedsvlaggen, gebedswielen, luchtbegrafenissen[6], festivals en duivelsdansen, vallen voor geesten en het wrijven over heilige stenen, over.

Dr. Marc Vermeersch – marc.vermeersch@gmail.com

Deze blog over de oudste religie van Tibet is een deel van de voorbereiding van het boek:
Marc Vermeersch, geschiedenis van de mens, Boek 4,
Het ontstaan van landbouw in China en de verspreiding in Oost-Azië, Zuidoost-Azië, Melanesië, Polynesië en Madagaskar.  

[1] Wie wil lezen over het ontstaan en de kenmerken van de vooroudercultus: Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 2, de maatschappij van jagers en verzamelaars, 472 pagina’s.
p. 379-430.

[2] Voor een uitgebreide uitleg over het ontstaan van religie, zie …

[3] Bon Religion, http://factsanddetails.com/china/cat6/sub34/item216.html

[4] Chinese toeristen die Tibet bezoeken gaan er graag naar kijken wat door sommige Tibetanen veroordeeld wordt terwijl andere er aan verdienen.

[5] Sly Burial https://en.wikipedia.org/wiki/Sky_burial#cite_note-23

[6] Tibetan Religion, Facts and Details http://factsanddetails.com/china/cat6/sub34/item216.html